Katılım Reasüransı Nedir?
Reasürans, sigortacının üzerine aldığı rizikonun başka bir sigortacıya devredilmesi yani sigortacının sorumluluğunun sigortalanması olayıdır. Hem primde hem hasarda riskin paylaşımıdır. Bir başka tanım ise sigortacının taşıdığı rizikonun bir kısmını veya tamamını diğer bir sigortacıya veya reasüröre devretmesidir.
AAOIFI’nin 41 numaralı İslami Reasürans Standardı’na göre, İslami Reasüransın tanımı şöyledir: Sigorta şirketlerinin, belirli risklere maruz kalma ihtimali bulunan ve idareleri altında olan sigorta fonlarına vekâleten söz konusu risklerden doğan zararların bir kısmını telafi etmek üzere bir üst sigorta için anlaşmalarıdır. Bu işlem katılımcılardan bağış yükümlülüğü ilkesine dayalı olarak alınan sigorta katılım bedellerinin bir kısmının ödenmesiyle gerçekleşir. Böylece reasürans fonu oluşur. Bu fon tüzel kişiliğe sahiptir ve bağımsız mali bir zimmeti vardır. Bu fon sayesinde sigorta şirketinin sigortaladığı bazı risklerin gerçekleşmesinden doğan ve şirketin karşılaması gereken zararlar ödenir. İslami Sigorta Şirketlerinin Geleneksel Reasürans Şirketleriyle Yapacakları Reasürans İşlemlerinde Uymaları Gereken Kurallar AAOIFI Standardı’na göre şu şekildedir:
- İslami sigorta şirketi mümkün olan en üst düzeyde İslâmî reasürans şirketleriyle çalışmalıdır.
- İslami sigorta şirketi, mülkiyeti geleneksel reasürans şirketine ait olan ve meydana gelecek riskler için ayrılan nakdî ihtiyatları faiz ödeme taahhüdüyle elinde tutamaz. Ancak İslami sigorta şirketi ile geleneksel reasürans şirketi, reasürans şirketinin hakkı olan ödemelerin bir bölümünün İslami sigorta şirketinde kalması ve mudârabe ya da yatırım vekâleti esasına göre işletilmesi konusunda anlaşabilirler. Bu durumda İslami sigorta şirketi mudârip ya da yatırım vekili olurken reasürans şirketi sermayedar olur. Kâr aralarındaki akde göre paylaşılır. Reasürans şirketinin kâr payı İslami şirketlerdeki hesabına aktarılır. İslami sigorta şirketinin sigorta hesabından bağımsız bir şahıs olarak yürüttüğü yatırım faaliyetlerine karşılık hak ettiği kâr payı ise yatırımcıların / şirket hissedarlarının hesabına ilave edilir.
- İslami sigorta şirketi ile geleneksel reasürans şirketi arasındaki anlaşmaların süresi ihtiyaç kadar olmalıdır.
- İslami sigorta şirketi, anlaşma yapmadan evvel danışma kurulunun onay ve kabulünü almalıdır.
- Geleneksel reasürans şirketleriyle yapılan sözleşmelerin mümkün olan en alt düzeyde tutulması gerekir. Danışma kurulu bunu takiple mükelleftir.
- Geleneksel Reasürans Şirketinin İslami Sigorta Şirketine Ödediği Komisyon ve Tazminatların Dini Hükmü: İslami sigorta şirketinin geleneksel reasürans şirketleri tarafından verilen sigorta tazminat bedellerini almasına engel bir dini delil yoktur.
- İslami sigorta şirketi geleneksel reasürans şirketinin bakiye gelirden yapacağı kâr iadesi ödemelerini alamaz. Ancak geleneksel reasürans şirketine ödeyeceği katılım bedelinde indirim talep edebilir.
Tekafül şirketlerinin reasürans şirketleri ile çalışmasına İslam Hukukçuları Mecelle’nin 21'inci Maddesinde de ifade edilen “Ez-zarûretu tubihu’l mahzûrât” yani zaruret, haramı mubah kılar prensibi ile hareket ederek ihtiyaç nispetinde cevaz vermektedirler.
Tekafül şirketleri re-tekafül şirketlerinin karşılayamayacağı tutardaki riskleri yönetmek için geleneksel reasürans şirketlerinden yararlanabilir. Örneğin eğer re-Tekafül şirketi riskin maksimum yüzde 50'sini yeniden sigortalayabilecek güçte ise o zaman sadece diğer yüzde 50'lik kısım geleneksel reasürans şirketlerince reasüre edilebilir.
Reasüransın Fonksiyonları
Sigortacılığın hemen her branşında mevcut olan büyük rizikoların bir tek sigortacı tarafından teminat altına alınması mümkün olmadığından bu sorumluluğun reasürans yolu ile başka reasürörlere dağıtılması reasüransa olan ihtiyacın başlıca nedenidir. Tıpkı sigortacıdan teminat satın alan sigortalı gibi sigortacıda reasürörlerinden güvence satın almaktadır. İşte böylece reasüransın oluşmasının ilk şartı olarak da sigorta sözleşmesi karşımıza çıkmaktadır. Reasüransın fonksiyonlarını aşağıdaki maddeler halinde saymak mümkündür:
1. Kapasitelerini arttırmak. Reasürans sayesinde sigorta şirketleri kapasitelerini artırarak daha büyük rizikolara teminat verebilmektedirler. Böylece reasürans hem rizikoların değişik coğrafi bölgelere yayılmasını hem de sigorta şirketinin genel kabul kapasitesini, pazarlık gücünü artırmaktadır.
2. İş kabul politikasını yönlendirmek. Sigortacı kendi tecrübe ve teknik anlayışı ile mali gücüne göre söz konusu saklama payını saptarken daha çok hasar olasılığını da dikkate aldığından böylece iş kabul politikasını da yönlendirmektedir.
3. Pazar payını artırarak genişletmek. Reasüröre oranla riziko hakkında daha çok bilgi sahibi olduğu varsayılan sigortacı, reasürans sayesinde daha esnek bir iş kabul politikası izleyebilir ve portföyünü dengeleyebilir.
4. Sigortacıya mali bakımdan destek sağlamak. Sigortacı, reasüröre devrettiği işlerle ilgili olarak bir reasürans komisyonu almaktadır. Reasürans komisyonu, sigortacı için önemli bir gelir kaynağıdır. Reasürör ayrıca sorumluluğu oranında hasara iştirak etmek ve tahakkuk eden tazminatı ödemek yükümlülüğünün dışında bir de (anlaşılan limitle) “peşin hasar” ödeyebilmektedir. Sigortacı yasal olarak “cari rizikolar karşılığı” ayırmak zorundadır.
5. Reasürörün bilgi birikiminden yararlanma. Özellikle yeni kurulmuş sigorta şirketleri için bu ihtiyaç çok belirgindir. Bilgi transferi sağlanmış olur.
6. Müşterinin ihtiyacı olan özel teminatları, fiyatları ve şartları sağlamak.
7. Hasar sonuçlarını dengelemek, büyük risklerin aynı anda gerçekleşmesi sonucunda hasar ödemelerinde sıkıntı yaşanmadan ödeme yapılmasını temin edebilmek.
8. Ülke ekonomisine destek olmak.
| Katılım Sigortacılığı | Konvansiyonel Sigorta | |
| Sözleşme | Bağış ve Acente ya da Kar-Zarar sözleşmesinin birleşiminden oluşan karma bir yapıya sahiptir. | Sigortalıların poliçeleri alıcısı olduğu bir satın alma sözleşmedir. |
| Şirket | Pay sahipleri katılımcıların adına bir acente gibi hareket eder ve sigortacı yerine operatör/işletmen olarak adlandırılır. | Sigortalılar ve şirket arasında birebir bir ilişki mevcuttur. |
| Underwriting Zararı | Katılımcılar tekafül fonunun da sahibi olduğu için underwriting riskini de onlar üstlenmektedir. | Pay sahipleri (sigorta şirketi) underwriting riskini üstlenir. |
| Katkı (Teberru’) / Prim | Tekafül tamamen gönüllülük esasına dayanmaktadır. Bu nedenle alınan >katkılar teberru’(bağış) olarak adlandırılır. | Sigortacıların güvence için ödediği meblağa prim denilmektedir. |
| Katkı (Teberru’) / Prim Sahipliği | Toplanan katkılar katılımcıların ortak sahipliğinin olduğu tekafül fonuna aktarılmakta ve operatör tarafından yönetilmektedi. | Ödenen primlerin sahipliği sigorta şirketine aittir. |
| Katkı (Teberru’) / Prim Ödemesinin Gecikmesi | Gecikme durumunda tekafül şirketi faiz işletemez. | Primlerin geç ödenmesi durumunda faiz işletilir. |
| Sigorta Rizikosu |
Katılımcıların rizikosu tekafül havuzuna aktarılır. |
Sigortaların rizikosu sigortacılara kaydırılır. |
| Prim Fazlası ve Rezervler | Underwriting fazlası üzerinde katılımcıların ortak sahipliği vardır.
|
Sigortacı, rezerv ve prim fazlasının sahibidir. |
| Yatırım | Tekafül fonundaki ve pay sahiplerinin fonundaki varlıklar İslami usullere uygun yatırım araçlarına yönlendirilir. | Yasal düzenlemelerde belirlenen kurallar dışında herhangi bir sınırlama mevcut değildir. |
| Yasal Düzenleme | Tekafül için belirlenen yasal düzenlemeler ülkeden ülkeye farklılık gösterebilmektedir. Ayrıca İslami bir Danışma Kurulunun kurulması gerekmektedir. | Belirlenen (seküler) yasal düzenlemelere tabidir. |
| Muhasebe | Bir bilanço ve iki gelir tablosu mevcuttur. Şirketin ve katılımcıların gelirleri ayrı hesaplanır. Bazı ülkelerde AAOIFI standartlarının uygulanması gerekir. | Şirketin birer bilançosu ve gelir tablosu mevcuttur. |
| Reasürans / Re-Tekafül | Katkıların re-Tekafül şirketine devredilmesi gerekmektedir. Ancak retekafül şirketinin yokluğu durumda İslam hukukçuları belli şartlarla tekafül şirketlerinin konvansiyonel reasürans şirketleriyle çalışmasına müsaade etmiştir. | Primler (ve risk) reasürans şirketine devredilir. |
Kaynak: Tolefat, A.K. & M. Asutay (2013), Takaful Investment Portfolios: A Study of Composition of Takaful Funds in the GCC and Malaysia, John Wiley & Sons, Singapore.
Temel Kavramlar
Dilim (Plen, Line): Sedan şirketin konservasyonuna eşit bir miktarı (veya değeri) ifade eder ve Eksedan şeklindeki Bölüşmeli Otomatik Reasürans anlaşmalarının azami kapasitesinin tayinine yarar.
Kazanılmış Prim Geliri (Earned Primium Income): Tretelerin yürürlük tarihi genellikle 1 Ocak – 31 Aralık tarihleri arasındadır. Yıllık olarak düzenlenen ve süresi 31 Aralığı aşan poliçeler için yılsonuna kadar elde edilen prim gelirlerine denir. Ayrıca sigorta şirketleri 31 Aralık tarihini aşan bölüm için kazanılmamış prim karşılığı olarak rezerv ayırırlar.
Net Prim Geliri (Net Premium Income): Sedanın brüt prim gelirinden istihsal masrafları düşüldükten sonra geriye kalan bölümdür.
Reasürans: Sigortacının üzerine aldığı sorumluluğun bir kısmını veya tamamını, diğer bir sigortacıya veya reasüröre devretmesidir.
Reasürans Komisyonu:Sedan şirketin istihsal giderleriyle bir kısım genel giderlerinin karşılanması maksadıyla reasüröre devrettiği prim miktarı üzerinden aldığı komisyondur.
Reasürör (Reinsurer):Sedandan reasürans yoluyla bir kısım sorumluluğu devralan şirkettir.
Reasüre Edilen (Reinsured): Sedan şirketle aynı anlama gelmekte olup sorumluluğun bir kısmı veya tamamını reasürans yolu ile devreden taraf (sigorta şirketi)dır.
Retansiyon (Konservasyon, Saklama Payı): Şirketin üstlendiği teminat üzerinden herhangi bir reasüransa başvurmaksızın kendi üzerinde tuttuğu net kısımdır.
Retrosesyon: Reasürans yoluyla devralınan sorumluluğun kısmen veya tamamen başka bir şirkete devredilmesidir.
Riziko: Teminat altına alınan sigorta konusunun karşı karşıya bulunduğu tehlikelerdir. Örneğin; yangın, sel veya fırtına gibi.
Sedan Şirket: Sigortalıya karşı üstlendiği sorumluluğun bir kısmını veya tamamını reasürans yoluyla devreden şirkettir.
Sesyon (Devir): Sedan şirketin reasürans konusu yaptığı kısım veya miktardır.
Sigortacı (Insurer): Sigorta teminatının tümünü sigortalıya karşı taahhüt eden ve sigortalıya karşı sorumluluğun tamamından mesul olan sigorta şirketidir.
Sigortalı (Insured): Sigorta sözleşmesinden hukuken yararlanan kişidir.
Teminat Belgesi (Cover Note): Reasürör tarafından verilen teminatın koşullarını gösteren ve reasürör veya aracı (Broker) tarafından düzenlenip imza edilen belgedir.
Reasürans / Retrosesyon Programı
Türk Katılım Reasürans A.Ş.’nin P ve AM Best derecelendirme kuruluşları tarafından belirli kredi derecelendirmelerine sahip reasürans / retrosesyon yaptığı bazı reasürans şirketleri;
| Munich Re(Almanya) | New Re (İsviçre) | Swiss Re (İsviçre) | Axa XL Re (Fransa) |
| Scor (Fransa) | VIG Re (Çek Cumhuriyeti) | Everest Re (Amerika) | Odyssey Re (Amerika) |
| Mapfre Re (İspanya) | Partner Re (İsviçre) | Triglay Re (Slovenya) | CCR (Fransa) |
| Devk (Almanya) | GIC (Hindistan) | Labuan Re (Malezya) |
